[...]
Στο σώμα, στην ενθύμηση πονούμε.
Μας διώχνουνε τα πράγματα, κι η ποίησις
είναι το καταφύγιο που φθονούμε.

Κ. Γ. Καρυωτάκης, [Είμαστε κάτι...], Ελεγεία: δεύτερη σειρά, 1927.

Παρασκευή 9 Μαρτίου 2012

Spleen


Albrecht Dürer, Melencolia Ι, 1514.
   Το παράξενο ταξίδι μιας λέξης:
   Spleen” είναι ο τίτλος ενός βαθιά μελαγχολικού ποιήματος του Charles Baudelaire, στην ενότητα «Ανία και ιδεώδες» της ποιητικής συλλογής «Τα άνθη του κακού» (1857). «Το spleen του Παρισιού» ήταν ο τίτλος που δόθηκε στη μεταθανάτια έκδοση των πεζοτράγουδων του Μπωντλαίρ το 1869. Για `κείνον, spleen ήταν  μια “αρρώστια του πνεύματος”, μια ακατανίκητη διάθεση φυγής και νοσταλγίας.
   Το spleen κατάγεται από την αρχαία ελληνική λέξη σπλην: ένα όργανο του σώματος, στο οποίο κάποτε πίστευαν ότι εδράζονται τα συναισθήματα ή τα πάθη. (Στην πραγματικότητα, μέσα στο όργανο αυτό ανανεώνεται και καθαρίζεται το αίμα). Η λέξη σπλην συνδέεται ετυμολογικά με το σπλάχνο. Στην αρχαϊκή Αγγλική, spleen σήμαινε μελαγχολία.
   Την έννοια του spleen εισήγαγε στη νεοελληνική ποίηση ο Κώστας Ουράνης. «Spleen» άλλωστε, ήταν ο τίτλος που έδωσε στη δεύτερη ποιητική του συλλογή (1912). Επηρεασμένος κι εκείνος από την μπωντλαιρική ποίηση, “μετέδωσε” το spleen σε αρκετούς συγχρόνους του και νεώτερους Έλληνες ποιητές. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Κ. Γ. Καρυωτάκης – στις ποιητικές  μεταφράσεις του οποίου περιλαμβάνεται κι ένα από τα “Spleen” του Μπωντλαίρ (βλ. «Ελεγεία και σάτιρες», 1927).