"Ουδέν τυράννου δυσμενέστερον πόλει"...

 

ΘΗΣΕΑΣ:

[...]

Για την πόλη δεν υπάρχει τίποτε απεχθέστερο από τον δυνάστη·

το πρώτιστο: εκεί οι νόμοι δεν ισχύουν για όλους·

την εξουσία την ασκεί μονάχα ένας

και αυτός κρατάει στα χέρια του τον νόμο·

αυτό και μόνο αναιρεί την ισότητα.

Όταν όμως υπάρχουν νόμοι γραπτοί,

το δίκαιο ισχύει εξίσου και για τον ταπεινό και για τον πλούσιο

και μπορεί ο ανίσχυρος, όταν δέχεται επιθέσεις,

να απαντά στον ισχυρό στον ίδιο τόνο,

και φτάνει να νικά ο μικρός τον ισχυρό, αν έχει δίκιο.

Και η πεμπτουσία της ελευθερίας,

εκείνο το «ποιος έχει να προτείνει κάτι καλό για την πόλη;

να έρθει να το καταθέσει εδώ, ενώπιον όλων».

Όποιος προσφέρεται δοξάζεται, όποιος δεν θέλει σιωπά.

Για την πόλη νοείται ισότητα ανώτερη απ᾽ αυτή;

Εξάλλου, όπου κρατά ο δήμος τα ηνία της χώρας,

χαίρεται όταν υπάρχουν στην πόλη νέοι παλληκάρια·

Ένας όμως που είναι βασιλιάς αισθάνεται μίσος γι᾽ αυτό

και όσους κρατούν από καλή γενιά και όσους θεωρεί ευφυείς

τους θανατώνει, γιατί φοβάται για την εξουσία του.

Και πώς θα μπορέσει μια πόλη να γίνει ισχυρή,

όταν κάποιος θερίζει το άνθος των νέων

σα να ᾽ναι στάχυ σε λιβάδι ανοιξιάτικο;

Και ποιο το όφελος να θησαυρίζει κάποιος

πλούτη και βιός για τα παιδιά του;

Μήπως για να μεγαλώνει με τον ιδρώτα του το βιός του δυνάστη;

[...]

Ευριπίδης, Ικέτιδες (424-420 π.Χ.;), στίχοι 429-451, μετάφραση:

Θ. Κ. Στεφανόπουλος. Βλ. Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.

Το χρήμα

                                                 

«Το χρήμα» (1919;)

Στίχοι-μουσική: Αττίκ (Κλέων Τριανταφύλλου, 1885-1944)

Ερμηνεία: Δανάη Στρατηγοπούλου (1911 ή 1913-2009)

Πιάνο: Λεβ (Lev/Λέων ή Λευτέρης Σπανίδης, 1923-1968)

Είναι το πρώτο κατά σειρά τραγούδι στο Η Δανάη τραγουδάει Αττίκ (δίσκος βινυλίου Philips 10’’, 33 1/3 RPM, χ.χ., περ. 1965).

Στο οπισθόφυλλο σημειώνεται (ίσως από την ίδια τη Δανάη):

«Είναι ένα παράξενο τραγούδι, σε τέμπο “κυκλικό”, που όταν το τραγουδούσε ο Αττίκ ξεσήκωνε τον κόσμο από ενθουσιασμό με το κοινωνικό βάθος του και το αντιπολεμικό πνεύμα του. Έχει πολλές στροφές. Σας δώσαμε τις ουσιωδέστερες έξι. Η τελευταία είναι αφιερωμένη από τον Αττίκ στον ...Αττίκ».

Ακολουθούν οι στίχοι του τραγουδιού (η τέταρτη στροφή – ενδεχομένως και άλλες – έμεινε εκτός του ηχογραφήματος):

Πού τρέχει με βία το πλήθος αυτό

λες κι έχει σαράντα βαθμούς πυρετό,

απάνω και κάτω κινείται αενάως σαν κύμα;

Και λες πως ειν’ όλοι τους φρενοβλαβείς,

ποια είν’ η αιτία της βίας αυτής;

Το χρήμα! Το χρήμα!

Καμάρι τις είχαν σ’ όλο το χωριό

καλές αδελφές η Λενιώ κι η Μαριώ,

μα πέθανε ο γέρος και άφησε πλούσιο κτήμα…

Και τώρα δεν παν’ μαζί στην εκκλησιά,

ποιος φταίει που τα χάλασαν στη μοιρασιά;

Το χρήμα! Το χρήμα!

Παντρεύεται γέρος πεντάμορφη νια

μες στ’ άσπρα μαλλιά του φοράει λεμονιά

και λες ειν’ ο γάμος κηδεία για ‘κείνο το θύμα…

Για το άνθος που άδικα θα μαραθεί,

ποιος φταίει που τόση δροσιά θα χαθεί;

Το χρήμα! Το χρήμα!

Η σύζυγος κάποιου βιοπαλαιστού

συχνά στην αγκάλη ενός τοκιστού

της γραμματικής μελετά το γλυκύτερο ρήμα…

Και σαν κοινωνεί μαρτυρεί στον παπά

πως… κι από τους δυο πιο πολύ αγαπά…

Το χρήμα! Το χρήμα!

Το χρήμα γεννάει τους πολέμους στη γη

κι αυτή των λαών την αλληλοσφαγή,

που κάνει τη μάνα να κλαίει σε νιόσκαφτο μνήμα,

που κείτεται μέσα πεντάμορφος νιος.

Ποιός φταίει αν δεν είναι κι αυτός ζωντανός;

Το χρήμα! Το χρήμα!

Στον περίπατό σου τον εσπερινό

συχνά μες στους δρόμους, με τη λέξη «πεινώ»,

φτωχοί σ’ ενοχλούν, πλούσιέ μου, κι ανοίγεις το βήμα…

Κι ιδρώνεις γιατί είσαι χοντρός και παχύς,

ποιος φταίει αν υπάρχουν στη Γη δυστυχείς;

Το χρήμα! Το χρήμα!

Μου λένε πως γράφω καλή μουσική,

μα μόνο για δόξα κι όχι εμπορική

και πως θα πεθάνω στην ψάθα κι αυτό θα ’ναι κρίμα…

Μα τι να τα κάνω εγώ τα λεφτά;

Η αγάπη η δική σας αντικαθιστά…

Το χρήμα! Το χρήμα!

Χαϊκού

Γ. Σεφέρης, φοιτητής Νομικής, Παρίσι, 1921

              IE'

Bουλιάζει ο κόσμος

κρατήσου, θα σ' αφήσει

μόνο στον ήλιο.

            IΣT'

Γράφεις·

το μελάνι λιγόστεψε

η θάλασσα πληθαίνει.

 

 

Γιώργος Σεφέρης, τα δύο τελευταία από τα δεκαέξι χαϊκού της ενότητας ποημάτων «Δοσμένα», Τετράδιο Γυμνασμάτων (1928-1937), Αθήνα, τυπογραφείο Στεφ. Ν. Ταρουσόπουλου, Μάρτης 1940.

Αντωνούσα Ι. Καμπουράκη (1790-1875)

 

Βλ. Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών – Πρακτικά Δ’ πανευρωπαϊκού συνεδρίου νεοελληνικών σπουδών (Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, 9-12 Σεπτεμβρίου 2010): «Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα)». Κωνσταντίνος Φουρναράκης, «Η διαμόρφωση μιας ανεξάρτητης γυναικείας ταυτότητας στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα· η περίπτωση της ποιήτριας Αντωνούσας Καμπουράκη».

https://www.eens.org/?page_id=1626 και:

https://www.eens.org/EENS_congresses/2010/Fournarakis_Konstantinos.pdf

          

      Βλ. επίσης:

 

• https://www.academia.edu/Παναγιώτης Ελ Γκεντί, «Αντωνούσα Καμπουράκη: Η πρώτη ποιήτρια της Επανάστασης», The Books’ Journal, τχ. 120, Ιούνιος 2021, σ. 57-61.
• https://www.literature.gr/Άννα Γρίβα, "Από το σκοτάδι στο φως: Ποιήματα τραγικά, Αντωνούσα Καμπουράκη".
• https://www.nostimonimar-online.com/"Αντωνούσα Ι. Καμπουράκη / Καμπουροπούλα", επιμ. Ιωάννα Σφακιανάκη.
• https://www.efsyn.gr/nisides/Νίκη Τρουλλινού, "Το 1821, η Κρήτη και η Αντωνούσα Καμπουράκη".
• https://www.haniotika-nea.gr/Κων. Φουρναράκης, Τα “Ποιήματα Τραγικά” της Αντωνούσας Καμπουράκη.

Delenda est

Τέμπη 2023

 

https://tempi2023.gr/             Υπογράψτε το ψήφισμα στο change.org